Çağdaş Hukukçular Derneği, İnsan Hakları Derneği, Med Tutuklu Ve Hükümlü Aileleri Hukuki Ve Dayanışma Dernekleri Federasyonu, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği haftalık Covid-19 Hapishane İzleme bülteninin ilkini yayınladılar.

2019 yılının Aralık ayında Çin’in Wuhan eyaletinde “Covid 19” adı verilen bir hastalık baş göstermeye başlamış ve kentte başlayan salgın, inanılmaz bir hızla bir anda Dünya’nın dört bir yanına yayılmıştır. Hastalığın yarattığı tahribatın ve yaratacağı olası faciaların farkına varan Dünya Sağlık Örgütü, 16.03.2020 tarihi itibariyle hastalığın “pandemi” olduğunu ilan etmiştir. Dünya genelinde 20.04.2020 tarihi itibariyle Covid-19 tanısı konulan kişi sayısı 2.399,954, hayatını kaybeden kişi sayısı ise 164,943 olarak kayıtlara geçmiştir¹. Resmi açıklamalara göre hastalık 11.03.2020 tarihinde Türkiye’de de baş göstermiştir. 20.04.2020 itibariyle ülkemizde 86.306 kişide Covid-19 tespit edilmiştir. Ne yazık ki bu hastalardan 2.017 kişi hayatını kaybetmiştir².

Salgın hastalık karşısında halk sağlığının korunması için hükümet tarafından bir dizi önlemler alındı. 16.03.2020 tarihinde ortaöğretim okulları ve üniversiteler tatil edildi. Devamında 65 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı olanların sokağa çıkması İçişleri Bakanlığı Genelgesi ile yasaklandı. 2 defa 31 ilde İçişleri Bakanlığı Genelgesi ile genel sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Önlem alınması gereken alanlardan birinin hapishaneler olduğu dikkate alınmış olsa da hapishanelere ilişkin Adalet Bakanlığı tarafından art arda açıklanan³ önlemler pandemi karşısında yetersiz kalmıştır.

20 Mart 2020 tarihinde Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT) mahpuslara ilişkin bir dizi ilkeler⁴ yayınladı. 25 Mart 2020 tarihinde ise BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri bir çağrıda bulundu⁵ ve 6 Nisan 2020 tarihinde de Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri yine bir çağrıda bulundu⁶. Bu ilke ve çağrıların ortak noktası cezaevlerinde bulunan mahpusların sayısının azaltılması ve pandemi kapsamında alınacak önlemlerin mevcut özgürlükleri kısıtlama noktasına varmaması idi. Yine BM İnsan Hakları Komiseri ve Avrupa Konseyi İnsan Haklar Komiseri bu çağrılarda açıkça gerekçesiz tutuklanan siyasi mahpusların serbest bırakılmaları talebinde bulundu. Oysaki Adalet Bakanlığının açıkladığı önlemler mahpusların aileleriyle görüşme hakkını tamamen ortadan kaldırıyor ve avukat görüşmelerini kısıtlıyordu. Yine İnfaz Yasası’nda “kısmi af” adı altında yapılan değişikliklerde siyasi mahpuslar kapsam dışı bırakılmıştı. Yine İnsan Hakları İzleme Örgütü “Türkiye hasta mahpusları büyük risk altında bırakıyor.” diyerek bir çağrıda bulundu⁷.

13.04.2020 tarihinde Adalet Bakanlığı’nın açıklamasında⁸ 5 açık hapishanede toplam 17 mahpusunun Covid-19 testinin pozitif çıktığı, 3 mahpusun hayatını kaybettiği, 1 mahpusun yoğun bakımda olduğu ve kalan 13 mahpusun tedavilerinin devam ettiğini açıkladı. Ayrıca 79 infaz koruma memurunun Covid-19 testinin pozitif çıktığı belirtilmiştir.

Her ne kadar Bakanlık tarafından yapılan açıklamada salgının kapalı hapishanelerde görülmediği dile getirilmiş olsa da Bafra Hapishanesinde tutuklu bulunan M.Y.’nin Covid-19 nedeniyle hayatını kaybettiği açıklanmıştır⁹. Aliağa Kadın Hapishanesinde 2 mahpusun karantina koğuşunda kaldığı, hapishaneye gelen doktorların ve bazı infaz koruma memurlarının Covid-19 testinin pozitif çıktığı öğrenilmiştir.

 

Sağlığa Erişim Hakkına Dair Temel İlke Ve Düzenlemeler

Mahpuslara Müdahaleye Dair Bileşmiş Milletler Asgari Standartlar Kuralları (Nelson Mandela Kuralları (Kural 24-27), Tıbbi Etik İlkeler (md. 1), Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında (2006)2 nolu Tavsiye Kararı (md. 40.3) gereği cezaevindeki tutuklu ve hükümlüler, yasal statülerine bakılmaksızın, aynı kalite ve standartta, ülke genelinde mevcut, kapatılmamış olan kişilere sağlanan tıbbi bakıma eşit erişim hakkına sahiptir.

AİHM’in yerleşik içtihatlarına göre; “Devlet bir kişinin insan onuruna saygı ile bağdaşır koşullarda alıkonulmasını güvence altına almak zorundadır ve kişiye uygulanan tedbirin infazında izlenecek tutum ve yöntem, kişiyi tutuklamanın doğasında kaçınılmaz olarak var olan ıstırap düzeyini aşan bir yoğunlukta sıkıntı ve zorluğa maruz bırakmamalıdır”¹⁰.

I.Bulaşıcı Hastalıklar

AİHM bulaşıcı hastalıkların ve özellikle de tüberküloz, hepatit ve HIV / AIDS'in yayılmasının, özellikle cezaevi ortamında bir halk sağlığı sorunu olması gerektiğini vurgulamıştır. Bu konuda Mahkeme, tutukluların cezaevine kabul edildikten sonraki makul bir süre içinde salgın hastalığın tarama testlerine ücretsiz erişebilmeleri gerektiğini savunmuştu¹¹.

AİHM sözleşmeci devletlerin, Hepatit C'nin veya diğer bulaşıcı hastalıkların hapishanede bulaşmasını önlemek için etkili önlemler almak zorunda olduğunu belirtir¹².

II. Hijyen

AİHM uygun donanıma sahip ve hijyenik sıhhi tesislere erişimin, mahpusların kişisel haysiyet duygusunu korumak için büyük önem taşıdığına karar vermiştir. “Hijyen ve temizlik, bireylerin bedenlerine ve uzun süredir mülklerini paylaştıkları komşularına olan saygısının ayrılmaz bir parçası olmakla kalmaz, aynı zamanda sağlığın korunması için bir koşul ve gereklilik oluşturur”¹³.

Gerekli sıhhi önlemler, kemirgenler, pireler, bitler, tahtakuruları ve diğer haşeratlarla istilaya karşı önlemleri de içermelidir. Bu önlemler, yeterli dezenfeksiyon tesislerini, deterjan ürünlerinin tedarikini ve hücrelerin ve özellikle yatak çarşaflarının ve yatakların düzenli fumigasyon (buharla dezenfekte etme) ve muayenelerinin yanı sıra yiyecekleri tutmak için kullanılan alanları içermelidir¹⁴.

III. Koğuş ve yataklar

Birçok davada AİHM, mahpusların bireysel bir uyku yerine sahip olmadıkları ve uyumak zorunda kaldıkları için AİHS'nin 3. Maddesinin (işkence yasağının) ihlal edildiğine karar vermiştir¹⁵. AİHM, bu nedenle, her tutuklu kişinin hücrede/koğuşta ayrı bir uyku yerine sahip olması gerektiğini vurgulamıştır.

IV. Beslenme

AİHM, bir mahpusa verilen gıdaların açıkça yetersiz olduğu durumlarda, bunun kendi başına Sözleşme'nin 3. Maddesi (işkence yasağı) uyarınca bir sorun doğurduğuna karar vermiştir¹⁶. AİHM, mahpuslara sunulan yiyeceklerin cezaevi doktoru ve yetkili Devlet makamları tarafından düzenli olarak denetlenmesi ve mahpuslara günde üç öğün servis edilmesi ve standart veya yetersiz olmaması gerektiğini savunur.

 

Türkiye Hapishanelerinde Son Durum

Med Tutuklu ve Hükümlü Aileleri Hukuki ve Dayanışma Dernekleri Federasyonu (MED TUHAD-FED), İnsan Hakları Derneği (İHD), Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD) ve Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) olarak yaptığımız hapishane ziyaretleri, kurumlarımıza hapishanelerden gelen mektup ve fakslar ile mahpus yakınlarından telefon görüşmesi aracılığıyla edindiğimiz bilgilere göre;

Afyonkarahisar 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da tarihinde ailesini arayan mahpus; hapishaneye sürgün edildiğinde çıplak arama dayatıldığını ve işkence yapıldığını, iletişim cezası aldığını, telefon görüşmesine getirildiğinde hiçbir hijyen olmadan, eldivensiz olarak ayakkabısına dokundurulduğunu aktarmıştır.

Alanya L Tipi Hapishanesi

17 Nisan’da ailesini arayan mahpus; durumlarının çok iyi olmadığını, temizlik malzemesi ve dezenfektan sıkıntısı yaşadıklarını, bu ürünleri kantinden alamadıklarını ve virüs önlemleri kapsamında havalandırmaya çıkartılmadıklarını aktarmıştır.

Aliağa (ŞAKRAN) 1 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi

19 Nisan’da görüşülen mahpus; hapishane idaresi tarafından temizlik malzemesi verilmediğini, malzemeleri ve temiz suyu kendilerinin kantinden aldığını, belirsiz aralıklarla ateş ölçümlerinin yapıldığını, sıcak sularının yetersiz olduğunu ve içlerinde henüz Covid-19 belirtisi gösteren mahpus bulunmadığını, hastaneye sevk edilen mahpuslar için karantina koğuşlarının hazırlandığını aktarmıştır.

Aliağa Şakran 2 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini 12 Nisan’da arayan mahpus; koğuşların dezenfekte edildiğini, Covid-19 ile ilgili herhangi bir arkadaşlarında belirti olmadığını, infaz koruma memurlarının maske takarak koğuşlara geldiklerini, sınırlı da olsa dezenfektan verildiğini, temizlik malzemelerini zor da olsa kantinden karşılandığını, yemeklerin eskisi gibi olduğunu aktarmıştır.

Ailesini 12 Nisan’da arayan mahpus; Covid-19 hastalığı ile ilgili kendi koğuşunda kimsede hastalık belirtisi olmadığını, eldiven maske verilmediğini, kantinin çok pahalı olduğunu aktarmıştır.

Aliağa Şakran 3 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi

19 Nisan’da görüşülen mahpus; hapishane idaresi tarafından kendilerine maske, eldiven, dezenfektan ve kolonya verilmediğini, kantinde geçmişe nazaran temizlik ürünlerinin fiyatının arttığını, koğuşlarının sayısının kalabalık (21 kişi) olduğunu aktarmıştır.

Ailesi ile görüşen mahpus, görüşmesinde; her Cuma günü ateş ölçümü yapıldığını, maske, eldiven ve dezenfektan dağıtılmadığını, revire çıkartılmadıklarını ancak ilaçlarının verildiğini, tansiyon hastası olan mahpusların koğuşların önündeki alanda tansiyonlarının ölçüldüğünü, yeterli temizlik malzemesi verilmediğini, temizlik malzemelerini ve temiz suyu kantinden ücretli temin ettiklerini ve yiyeceklerin yetersiz olduğunu aktarmıştır.

Antalya L Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesini arayan mahpus; ciddi sıkıntılar olduğunu, göstermelik dezenfekte yaptıklarını, revire çıktıklarında kendilerine maske ve eldiven verilmediğini, yalnızca gardiyan ve doktorların kendi tedbirlerini aldıklarını, şu ana kadar sağlıklarında bir sıkıntı olmadığını ancak endişe duyduklarını aktarmıştır.

Bakırköy Kadın Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Haftada 2 kere 10’a dakika uygulanması gereken telefon görüşleri haftada 1 kere 20 dakika olarak yaptırılmaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır ve buna dair avukatlardan kabul beyanı alınmaktadır. Bununla birlikte avukatların son 14 gün içerisinde yurt dışına gitmediklerine dair beyan vermeleri istenmektedir. Görüşlerden önce ateş ölçümü yapılmakta, maske talep edip etmedikleri sorulmakta ve bunlar not edilmektedir. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Hapishane girişleri ve iç koridor duvarlarına dezenfektan konulduğu gözlemlenmiştir. Görüşe giden avukatların ve mahpuslar ile infaz koruma memurları dezenfektan kullanabilmektedir. Ancak koğuşlarda herhangi bir dezenfektan bulunmadığı tarafımıza iletilmiştir. Mahpuslara idare tarafından çamaşır suyu, deterjan ve sıvı sabun verilse de koğuşlar için yeterli olmadığı, mahpuslar tarafından ücret karşılığı kantinden çamaşır suyu, deterjan ve sıvı sabun temin ettikleri tarafımıza iletilmiştir. Hastaneye sevk edilecek olan mahpuslara dönüşte 14 gün karantinada kalma zorunluluğu getirildiği için mahpuslar hastaneye gitmemektedir. Hapishanede şu ana kadar herhangi bir vakaya rastlanmadığı ancak grip olan mahpusların olduğu, bazılarının gribi ağır şekilde atlattığı öğrenilmiştir. İnfaz koruma memurlarının 15 günlük vardiya sistemi ile çalıştığı, dışarıda görevli personelin içeri girişine izin verilmediği öğrenilmiştir.

Bandırma 2 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini 10 Nisan’da mahpus; corona ile ilgili bulunduğu koğuşta herhangi kimsede bir belirti olmadığını, sınırlı da olsa dezenfektanın koğuşa verildiğini iletmiştir.

Ailelerini 13 Nisan’da arayan iki mahpus; koğuşlarda dezenfekte yapıldığını, şimdiye kadar herhangi bir arkadaşlarında sorun olmadığını, kantinden malzemelerin alındığını, çok farklı bir sorun olmadığını aktarmışlardır.

Avukatlardan edinilen bilgiye göre; mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Salgın ülkede görülmeye başladığından bu yana koğuşların sadece 1 kere kabaca dezenfekte edildiği, ilaçlama için gelenlerin girmeleri ile çıkmalarının 1 dakikayı bulduğunu, koğuşların çok kalabalık olduğu, mahpuslara sadece sıvı el sabunu dağıtıldığı, bunun dışında dezenfektan, ıslak mendil, kolonya, eldiven gibi hijyen malzemelerinin verilmediği, haftada 2 maske verilmeye başlandığı tarafımıza iletilmiştir. Hastaneye sevk edilen veya başka bir sebeple hapishaneden çıkartılan mahpusların hapishaneye dönüşlerinde 14 gün boyunca başka bir hücrede karantinaya tutulduğu, bunun dışında başkaca bir önlem alınmadığı tarafımıza iletilmiştir. İnfaz koruma memurlarının sadece maske taktığı, mahpusların üstünü ararken hijyen kurallarına dikkat etmedikleri öğrenilmiştir.

Bayburt M Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini arayan mahpus görüşmesinde; hapishanede kendilerine korana virüs dolayısı ile hiçbir maske, eldiven ve temizlik malzemesi verilmediğini koğuşta dezenfekte etme işlemlerinin yapılmadığını, hapishanede ısınma problemi olduğunu ve temizlik ürünlerinin kantinde yüksek fiyatlara satıldığını hasta mahpusların hastaneye sevk edilmediğini aktarmıştır.

Bolu F Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesini arayan mahpus; herhangi bir sıkıntı olmadığını, dezenfekte işlemlerinin arada bir yapıldığını, maske ve eldivenleri kendi imkanlarıyla aldıklarını, koğuşta bulanan hiçbir arkadaşlarının sağlık sorunlarında herhangi bir sıkıntı olmadığını aktarmıştır. Ayrıca aile hapishane yönetimiyle de görüşüp, hapishanedeki durumla ilgili bilgi alıp hapishanedeki gardiyanların bu süreçte çok titiz davrandıklarını ifade etmiştir.

Avukat görüşmelerinde ise; mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri kapalı görüş şekline yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Hapishane idaresi tarafından mahpuslara çamaşır suyu ve deterjan verildiği, infaz koruma memurları tarafından sayım ve arama için odalara girilmediği, sayımların kapıdan yapıldığı, yemek dağıtımında personelin eldiven ve maske kullandığı ve sosyal mesafeye uyulduğu tarafımıza iletilmiştir. Başkaca rahatsızlıkları bulunan 1-2 mahpusun hastaneye sevk edildikleri, hastane dönüşü mahpusların bilgisi ve onayı dâhilinde 15 günlük karantinaya alındıkları öğrenilmiştir.

Buca Kapalı Hapishanesi

19 Nisan 2020 tarihinde İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan açıklamada; “İzmir Buca Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda tutuklu olarak bulunan H.A, 13 Nisan 2020 tarihinde ishal, kırgınlık gibi şikayetlerle sağlık kurumuna sevk edilmiştir. Yapılan Kovid-19 testi pozitif çıkan H.A hastanede tedavi altına alınmıştır. Bunun üzerine İl Sağlık Müdürlüğü ile koordineli bir şekilde ceza infaz kurumunda filyasyon kuralı uygulanmıştır. H.A’nın da kaldığı, adli suçluların bulunduğu koğuşlardaki tutuklu ve hükümlüler tedbiren hastaneye sevk edilmiştir. Hastalık belirtisi taşıyan 62 tutuklu ve hükümlü hastanelerde izole edilmişlerdir ve tetkikleri devam etmektedir, sağlık durumları iyidir. Bilim Kurulunun tavsiyeleri doğrultusunda İzmir’deki ceza infaz kurumlarında Koronavirüse karşı alınan tüm tedbirler titizlikle uygulanmaktadır” şeklinde kamuoyuna bilgi verilmiştir.

Diyarbakır Kadın Kapalı Hapishanesi

90’a yakın siyasi mahpusun bulunduğu Diyarbakır Kadın Kapalı Hapishanesinde, geçen hafta mahpuslar avukat ziyaretinde; sıcak ve soğuk suyun aralıklarla kesildiğini, haftada iki telefon hakkı kullanıldığını, haftada iki kere hapishanenin/koğuşların dezenfekte edildiğini, personelin kendilerine dikkatli davrandığını, temizlik malzemelerini ücretli aldıklarını aktarmışlardır.

Diyarbakır 4 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi

Mahpuslarla görüşme yapan avukatların aktarımına göre; 08.04.2020 tarihinde Diyarbakır 4 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesine, Batman M Tipi Kapalı Hapishanesi’nden yaklaşık 450 ye yakın mahpusun sevk edilmesi nedeniyle Diyarbakır 4 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesin’de bazı mahpuslarla görüşmeler yapılmıştır. Mahpuslarla yapılan görüşmeler Covid-19 Pandemi salgını nedeniyle telefon ile kapalı görüş şeklinde yapılmıştır. Görüş alanında görüşme yapabilmek için yaklaşık yarım saat mahpusların getirilmesi beklenmiştir. Gardiyanlara gecikme nedeni sorulduğunda mahpusların hangi odalarda kaldıklarının tespit edilmeye çalışıldığı ve yeni bir hapishane olması nedeniyle düzenin henüz oturtulmadığı şeklinde bilgi verilmiştir. Görüşme kayıt formunda da mahpusların oda numaralarının yer almadığı görülmüştür. Ayrıca nizamiye girişinde kayıt yapıldığında “son 2 ay içinde yurtdışına çıkmadığıma ve yurt dışından gelen kişilerle temasta bulunmadığıma” ilişkin el yazısı ile imza altına alınarak tutanak tutulmuştur. Görüş alanına gidilen kısımda avukatlara eldiven ve maske dağıtımın yapıldığı gözlemlenmiştir. Mahpusları kapalı görüş alanına getiren gardiyanların ve mahpusların maskesiz ve eldivensiz olduğu görülmüş, ayrıca avukat görüşlerinin yapıldığı kapalı görüş kabinlerinin tozlu ve kirli olduğu gözlemlenmiştir. Yeni hapishane olması ve ani bir şekilde açılması nedeniyle gardiyanların kalabileceği yurtların henüz ayarlanamadığı ve bu yüzden gardiyanların mesai çıkışında evlerine gittikleri öğrenilmiştir.

Düzce T Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini 13 Nisan’da arayan mahpus; durumun kötü olduğunu, sıcak suyun ve içme suyunun temiz olarak verilmediğini, kantinden kendi aldıkları sabunun bile ellerinden alındığını, hasta kişilerin olduğunu ancak revire ya da hastaneye kaldırılmadığını aktarmıştır.

Edirne Kapalı Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Avukatlara girişte ateş ölçümü yaptırılıp, yüksek ateşi olanların hapishaneye girişlerine izin verilmemektedir. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Salgını ülkede görülmeye başlamasından bu yana sadece infaz koruma memurlarının bulunduğu alanların dezenfekte edildiği, mahpusların kaldığı odaların dezenfekte edilmediği, temizlik malzemelerinin kısıtlı olarak verildiği ve ücret karşılığı kantinden temin edildiği, revire gitme konusunda sıkıntılar yaşandığı, kronik rahatsızlığı olan mahpusları ilaçlarının geç verildiği, hastane sevklerinin yapılmadığı, infaz koruma memurlarının hijyen koşullarına dikkat etmediği ve maskelerin göstermelik takıldığı tarafımıza iletilmiştir.

Elbistan E Tipi Kapalı Hapishanesi

14 Nisan’da ailesini arayan bir mahpus; tedbirlerin alındığını, kişi başı bir eldiven ve üç maske verildiğini, gardiyanların 14 gün sonra içlerine geldiklerin, diğer cezaevlerine göre durumlarının iyi olduğunu aktarmıştır.

Erzurum E Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesi ile telefonda görüşen mahpus; herhangi bir temizlik malzemesinin verilmediği, tek başına kaldığı koğuşta baskın şeklinde aramalara maruz kaldığını ve yaşadığı sağlık sorunlarına rağmen hastaneye sevk edilmediğini aktarmıştır.

Gebze Kadın Hapishanesinde

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri kapalı görüş şeklinde yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Salgınının ülkede görünmesinden bu yana ise idare tarafından koğuşların yalnızca 1 kere kabaca dezenfekte edildiği, mahpuslara 1 kere temizlik malzemesi verildiği, bunun dışında temizlik ve hijyen malzemelerinin mahpuslar tarafından ücreti karşılığında kantinden temin edildiği, mahpuslar maske, eldiven gibi malzemelerin de verilmediği tarafımıza iletilmiştir. İnfaz koruma memurları tarafından sabah ve akşam sayımlarına kalabalık şekilde geldiği, mahpuslara üst araması yapıldığı, yine telefon görüşlerine gidip gelirken dahi infaz koruma memurları tarafından üst araması yapıldığı, infaz koruma memurlarının büyük bir çoğunluğunun maske ve eldiven kullanmadığı tarafımıza iletilmiştir.

Giresun E Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini 16 Nisan’da arayan mahpus görüşmesinde; hapishanede kendilerine korana virüs dolayısı ile hiçbir maske, eldiven ve temizlik malzemesi verilmediğini koğuşta dezenfekte etme işlemlerinin yapılmadığını, yemeklerin yenilmeyecek durumda olduğunu, gardiyanların keyfi uygulamalarına maruz kaldıklarını aktarmıştır.

Kandıra 1 Nolu F Tipi Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Hükümlü mahpuslarla avukat görüşü yaptırılmamaktadır. Tutuklu mahpuslarla ise avukat görüşü kapalı görüş şeklinde yapılmaktadır. Hapishane girişinde avukatlara maske dağıtılmaktadır. Bununla birlikte hapishanenin çeşitli yerlerine dezenfektan koyulduğu görülmüştür. Kapalı görüş hakkı olan mahpuslara kapalı görüş yerine telefon hakkı kullandırtılacağı öğrenilmiştir. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Mahpusların kaldığı odaların dezenfekte edildiği, temizlik malzemesi olarak sadece sabun verildiği, temizlik malzemeleri ve dezenfektanın mahpuslar tarafından ücreti karşılığı kantinden temin edildiği, kalitelerinin çok kötü olduğu, alkolsüz olduğu maske, eldiven ve temizlik malzemelerinin fiyatlarının yüksek olması nedeniyle mahpusların büyük bir kısmı tarafından temin edilemediği, içme suyu ve yiyeceklerin 2 haftada 1 kantinden temin edildiği, posta dağıtımının durdurulduğu tarafımıza iletilmiştir. Revire çıkışlar sağlanıyorsa da hastane sevklerinin yapılmadığı, ilaçların ise çok geç verildiği, Salgın sonrası hapishanede görevli infaz koruma memuru sayısının azaltıldığı, personelin hapishanede kaldığı ve bu şekilde vardiyalı olarak çalıştığı öğrenilmiştir. Sayım ve yemek dağıtımlarında infaz koruma memurlarının eldiven ve maske kullandığı, fiziki temastan kaçınarak sosyal mesafeye dikkat ettikleri ancak yemek dağıtımında ister istemez temas olduğu, son süreçte odalarda arama ya da üst araması yapılmadığı tarafımıza iletilmiştir.

18 Nisan 2020 tarihinde ailesi ile telefonda görüşen Çağlar Demirel; yemeklerin önceden açık hapishanede yapıldığını, ancak şu an yemek yapılmadığını ve birkaç gündür paket çorba verildiğini, yemek bulunmamasına karşın kantinden alışveriş imkânlarının kısıtlandığını aktarmıştır. Demirel kantin alışverişinin 15 günlük periyotlara çıkartıldığını, diğer zamanlarda kantinden alışveriş yapamadıklarını aktarmıştır. Aynı zamanda Kandıra 1 Nolu F Tipi Hapishanesi’nde kalan Berfin Doğan’ın sağlık durumunun kötüye gittiği ve 20 yaşında koah ve kanser hastası olan Doğan’ın acile kaldırılıp hapishaneye geri getirildiği öğrenilmiştir.

Kandıra 2 Nolu F Tipi Hapishanesinde

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Haftada 2 kere 10’a dakika uygulanması gereken telefon görüşleri haftada 1 kere 20 dakika olarak yaptırılmaktadır. Ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpusların 2 haftada 1 olan telefon görüşmeleri ise haftada 1 olarak yaptırılmaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda ise kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Temizlik malzemesi olarak sadece salgının ilk zamanlarında bir kalıp sabun verildiği, temizlik ve hijyen malzemesi verilmediği, dezenfektanın mahpuslar tarafından ücreti karşılığı kantinden temin edildiği, dezenfektanın çok pahalı ve kötü olduğu, bu sebeple temin edilemediği, kantinde eldiven satılmadığı, 1 adet maskenin ise 17 TL olduğu, bu sebeple temininin çok zor olduğu, havalandırmaların günde 2 saat açıldığı, revir ve sevklerin askıya alındığı, tarafımıza iletilmiştir. Z. B. isimli mahpusun bir hafta kadar önce nefes darlığı yaşadığı, ancak revire götürülmediği, aynı odada kalan arkadaşları tarafımdan pencereye çıkartılarak hava almasının sağlandığı, sadece tansiyonunun ve nabzının ölçüldüğü, başkaca bir işlem yapılmadığı, durumunun şu an iyi olduğu, başka bir mahpusun ateşinin yükselmesi nedeniyle önlem amaçlı tekli hücreye alındığı, ancak yapılan Covid-19 testinin negatif çıktığı öğrenilmiştir. Hapishanede görevli infaz koruma memurlarının maske ve eldiven kullanımına dikkat etmeye çalıştığı öğrenilmiştir.

Karaman M Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesini arayan mahpus; iki hafta önce bir sefere mahsus dezenfekte etme işleminin yapıldığını, herhangi bir temizlik malzemesi verilmediğini, koğuşlarında 6 kişi kaldıklarını, yönetimin ciddi tedbirler almadığını, arkadaşlarının sağlık durumundan endişe duyduğunu aktarmıştır.

Kırıkkale F Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesini arayan mahpus; odada 4 kişi kaldıklarını, eski infaz memurlarının gittiğini, yeni gelen infaz memurlarının sürekli oda araması yaptığını, eşyalarının dağıtıldığını belirtmiş ve sık sık dezenfekte işleminin yapıldığını, yemeklerin yenilmeyecek durumdu olduğunu, maskenin tanesini 3,5 TL’ye ye satın aldıklarını, hiçbir temizlik malzemesinin verilmediğini aktarmıştır.

Kırıklar 1 Nolu F Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini 12 Nisan’da arayan mahpus; haftada 3 gün dezenfekte işlemlerinin yapıldığını, temizlik malzemelerini kendilerinin kantinden aldığını, Covid-19 hastalığı ile ilgili herhangi bir mahpusta belirti olmadığını, 20 dakikalık görüşmelerin ağırlaştırılmış olan müebbet hükümlülerde kullandırılmadığını aktarmıştır.

Ailesini 12 Nisan’da arayan mahpus; Kendilerine maske ve eldiven verilmediğini, telefona çıktıklarında maske ve eldivensiz çıkarıldıklarını, revirde diş doktorunun olmadığını aktarmıştır, aynı zamanda idarenin kendilerine ‘aileniz size maske ve eldiven gönderebilir’ dediğini iletmiş ve ailesinden eldiven ile maske istemiştir.

Maltepe 1 Nolu L Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesini arayan mahpus; herhangi bir önlemin alınmadığını, hapishanenin eski rutininde devam ettiğini, 24 kişinin Afyon Hapishanesi’ne sevk edildiğini, ziyaretin olmadığını, telefon sürelerinin de 10 dakikadan 20 dakikaya yükseltilmiş olduğunu aktarmıştır.

Maltepe 2 Nolu L Tipi Kapalı Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Avukatlara girişte ateş ölçümü yaptırılıp, yüksek ateşi olanların hapishaneye girişlerine izin verilmemektedir. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Salgının ülkede görülmeye başlanmasından bu yana koğuşların bir kez kabaca dezenfekte edildiği, koğuşlara dezenfektan verildiği, buna karşılık talep etmelerine rağmen mahpuslara maske ve eldiven verilmediği tarafımıza iletilmiştir. Koğuşlarda Covid-19 belirtisi olan mahpus bulunmadığı ancak kronik rahatsızlıkları olanlar ve ciddi operasyon geçiren mahpuslar olduğu, bu kişileri kontrol taleplerinin yerine getirilmediği, idare tarafından mahpusların kullandığı ankesörlü telefonların dezenfekte edildiğinin söylendiği ancak bunun yapıldığına dair gözleme dayalı bir bilgilerinin olmadığı tarafımıza iletilmiştir. İnfaz koruma memurlarının evlerine gitmeyerek yeni vardiya sistemiyle çalışmaya başladığı, koğuşlara maske ve eldiven takarak girdikleri ve mahpuslarla yakın temas kurmamaya çalıştıkları, koğuşlara yapılan servislerin günlük bire indirildiği öğrenilmiştir.

Manisa Akhisar T Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini arayan mahpus; kendisinin ve oradaki arkadaşlarında sağlık durumunda herhangi kötü bir durumun söz konusu olmadığını, hijyen açısından iyi denilecek kadar ilgilendiklerini aktarmıştır. Haftada iki gün görüşme yapmaktadırlar.

Manisa T Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesini arayan mahpus; korona ile ilgili herhangi bir problem olmadığını, temizlik malzemelerinin, sıvı sabun ve çamaşır suyu verildiğini aktarmıştır.

Metris R Tipi Ve Metris 1 Nolu T Tipi Hapishanelerinde

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri kapalı görüş şeklinde yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Salgının ülkede görülmeye başlanmasından bu yana hasta mahpusların kaldığı odanın sadece bir kez kabaca dezenfekte edildiği, başkaca hiçbir önlem alınmadığı, temizlik ve hijyen malzemelerinin mahpuslar tarafından ücreti karşılığında kantinden temin edildiği tarafımıza iletilmiştir. İçeride görevli infaz koruma memurlar 15 günlük vardiya sistemi ile çalışmaktadır. Dışarıdaki infaz koruma memurları ise eldivensiz ve maskesiz olarak çalıştığı gözlemlenmiştir. Her ne kadar bu personelin içeri girişleri yasak olsa da avukatlar ve içeriye girişine izin verilen kişiler bu personelle iletişim halinde olup giriş kartlarını bu personellerden temin etmektedir. Hapishane girişinde ve avukat bekleme odasında herhangi bir dezenfektan bulunmadığı görülmüştür. Sayımların koridorda yapıldığı, infaz koruma memurlarının koğuşlara girmediği, havalandırma kapılarının ara sıra açıldığı ancak genellikle mahpusların havalandırmaya çıkmasına izin verilmediği, hapishanede sıcak suya erişimle ilgili sıkıntı olduğu, mahpusların kantinden almak istedikleri ürünlerin stokta olmadığı gerekçesiyle verilmediği tarafımıza iletilmiştir.

Menemen T Tipi Kapalı

19 Nisan 2020 tarihinde görüşülen mahpus; koğuşta 25 kişi kaldıklarını, koğuşlarında Covid-19 belirtisi gösteren mahpus bulunmadığını, mahpusların ateş ölçümlerinin yapıldığını ancak kimseye test tapılmadığını, maske ve dezenfektanın hapishane tarafından verildiğini ancak temizlik malzemelerini kantinden ücret karşılığı aldıklarını aktarmıştır.

Ödemiş T Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesi ile görüşen mahpus; korona virüsle ilgili herhangi bir problemlerinin olmadığını ancak geçmişteki sorunların devam ettiğini belirtmiştir.

16 Nisan’da ailesi ile görüşen başka bir mahpus; hapishaneye yeni gelenlerin ayrı bir koğuşta karantinaya aldıklarını ancak karantina koğuşunun diğer koğuşlarla bitişik olduğu ve her türlü temasa açık olduğunu aktarmıştır. Yine karantina koğuşunda arama yapan infaz koruma memurlarının diğer koğuşlarda da arama yaptığını dile getirmiştir.

Rize Kalkandere L Tipi Kapalı Hapishanesi

13 Nisan’da ailesi ile görüşen mahpus; Covid-19 ile ilgi hiçbir tedbir alınmadığını, koğuşta 25 kişi kaldıklarını, koğuşun ve diğer bölgelerin hiçbir şekilde dezenfekte edilmediğini, 10 günde bir kişi başına 1 tane maske verildiğini, idarenin ‘maskelerin kullanılıp yıkanıp tekrar kullanılmasını’ söylediğini, revire çıkmada ciddi sıkıntı olduğunu, bazı mahpusların hastalık belirtilerine rağmen çıkarılmadıklarını, bu süreçte çok endişeli olduklarını aktarmıştır.

Silivri Kapalı Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri kapalı görüş şeklinde yaptırılmaktadır. Hapishane girişlerinde avukatlara ateş ölçümü yapılmakta, dezenfektan, maske ve eldiven dağıtılmaktadır. Mahpusların ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Mahpusların kaldığı odalar şu ana kadar 3 kere dezenfekte edildiği, koridor gibi ortak alanların ise daha sık dezenfekte edildiği, salgından sonra idare tarafından 1 defa çamaşır suyu ve sıvı sabun dağıtıldığı, bunun dışında temizlik ve hijyen malzemelerini mahpuslar tarafından ücreti karşılığında temin edildiği, eldiven, maske gibi koruyucu sağlık malzemelerinin kendilerine verilmediği, salgın sürecinde tedbir amaçlı olarak dışarıdan gelen kargoların kabul edilmeyeceğinin söylendiği, gönderilen mektupların da mahpuslara verilmediği tarafımıza iletilmiştir. Hastane sevklerinin acil durumlar dışında yaptırılmayacağı, yapılması halinde ise hastane dönüşü 14 günlük karantina uygulanacağı, hapishanede revir doktoru bulunmaması nedeniyle mahpusların revire çıkarılmadığı, ancak kullanmakta oldukları ilaçların verildiği tarafımıza iletilmiştir. Hapishane personelinin eldiven ve maske takmaya özen gösterdiği, ancak bazı infaz koruma memurlarının maske takmadığı, mahpuslar tarafından uyarıldıklarında ise kendilerinde virüs olmadığını söyledikleri iletilmiştir. İnfaz koruma memurlarının mahpuslarla fiziki temas kurmadığı, odalarda arama veya görüş alanına getirilip götürülürken üst araması yapılmadığı, infaz koruma memurlarının mahpusların kaldığı odalara girmemeye çalıştığı ve sayımların genelde kapıdan yapıldığı tarafımıza iletilmiştir.

Silivri 5 Nolu L Tipi Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri kapalı görüş şeklinde yaptırılmaktadır. Hapishane girişlerinde avukatlara ateş ölçümü yapılmakta, dezenfektan, maske ve eldiven dağıtılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Mahpuslardan tarafından kendilerine herhangi bir temizlik ürünü, maske, eldiven, kolonya dağıtılmadığı, bunlar gibi temizlik ve hijyen malzemelerini mahpuslar tarafından ücreti karşılığında temin edildiği, ancak idare tarafından her koğuşa haftada yarım pet şişe kadar dezenfektan verildiği ve mahpusların temizlik yaparken bunu suya katmalarının istenildiği, salgınının ülkede görünmesinden bu yana ise idare tarafından koğuşların yalnızca 1 kere kabaca dezenfekte edildiği tarafımıza iletilmiştir. İdare tarafından hastane sevklerinin tamamen durdurulduğu ve şifahen acil bir durumda sevk olacak olursa hapishaneye dönen mahpusun da 14 gün karantinada kalacağı mahpuslara bildirilmiştir. Bu doğrultuda tedavisi devam eden kanser hastaları ile devam eden hastalıklarına ilişkin hastaneye sevk olması gereken mahpuslar hastanelere sevk edilmemektedir. Hapishanedeki personelin bir kısmının maske takarken bir kısmının takmadığı ve eldiven de kullanmadıkları görülmüştür. İnfaz koruma memurları yeni uygulama ile 15 günlük vardiya sistemiyle çalışmaya başladığı öğrenilmiştir. Buna göre içerideki personel 15 gün boyunca çalışmakta, sürenin sonunda kendileri için belirlenmiş olan bir yurda giderek 15 gün boyunca orada kalmaktadır. Daha önce yurtta kalan vardiya ise hapishaneye giderek 15 gün çalışmaktadır. İnfaz koruma memurları bu şekilde dönüşümlü olarak çalışmaktalar.

Siirt E Tipi Kapalı Hapishanesi

16 Nisan’da ailesi ile görüşen mahpus; dezenfekte işlemlerinin detaylı bir şekilde yapılmadığını, bazen haftalık bazen ise 10-15 günlük periyotlarla temizlik yapıldığını, aralarında kronik rahatsızlığı bulunan mahpuslar olduğunu, mahpusların Covid-19 hastalığı dışında revire çıkartılmadığını, verilen temizlik malzemelerinin koğuşa yetmediğini ve infaz koruma memurlarının sayım ve aramalar esnasında sosyal mesafe kuralına uymadıklarını aktarmıştır.

Sincan Kadın Kapalı Hapishanesi

14 Nisan’da ailesi ile görüşen mahpus; 5 kişi kaldıklarını, 3 mahpusun hasta olduğunu, belirtilerinin korona virüs belirtilerine benzediğini; yüksek ateş, öksürük, baş ağrısı, halsizlik gibi belirtileri olduğunu, cezaevi idaresinin ilgilenmediğini, sürekli talep etmelerine rağmen herhangi bir tıbbi müdahalenin yapılmadığını, infaz koruma memurlarının maskesiz ve eldiven takmadan gidip geldiklerini, durumdan kaynaklı kaygı duyduklarını aktarmışlardır.

Şırnak T Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini 16 Nisan’da arayan mahpus telefon görüşmesinde;1 haftadır akşam saat 18.00’den sabah saat 7.00 kadar koğuşlara arama adı altında baskın yapıldığını ve düzenli uyumalarına izin verilmediğini aktarmıştır.

Tarsus T Tipi Kapalı Hapishanesi

Ailesini 16 Nisan’da arayan mahpus telefon görüşmesinde; hapishanede kendilerine korana virüs dolayısı ile hiçbir maske, eldiven ve temizlik malzemesi verilmediğini koğuşta dezenfekte etme işlemlerinin yapılmadığını aktarmıştır.

Tarsus T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde avukat görüşmeleri Savcılığın iznine bağlı olarak yapılmaktadır. Bu izinler ciddi/somut gerekçeler sunularak alınabilmektedir.

Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Haftada 2 kere 10’a dakika uygulanması gereken telefon görüşleri haftada 1 kere 20 dakika olarak yaptırılmaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Mahpuslara sadece 1 kere temizlik malzemesi verildiği, onun dışında mahpusların ücret karşılığı kantinden temin ettiği tarafımıza iletilmiştir. İnfaz koruma memurlarının günlük sayımları odalara girmeden kapıdan aldığı, son süreçte baskın arama yapılmadığı, rutin aramalarda ve yemek dağıtımlarında infaz koruma memurlarının titiz davrandığı tarafımıza iletilmiştir. İnfaz koruma memurlarının 15 günlük vardiya sistemi ile çalıştığı, dışarıda görevli personelin içeri girişine izin verilmediği öğrenilmiştir.

19 Nisan 2020’de ailesi ile görüşen mahpus; sabah sayımı esnasında infaz koruma memurlarının tehditlerine maruz kaldıklarını aktarmıştır.

Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Haftada 2 kere 10’a dakika uygulanması gereken telefon görüşleri haftada 1 kere 20 dakika olarak yaptırılmaktadır. Ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpusların 2 haftada 1 kere olan telefon hakları ise haftada 1 kere olarak uygulanmaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Mahpuslara dezenfektan ürünleri, kolonya, ıslak mendil gibi temizlik ve hijyen malzemeleri verilmediği, kantinden sadece çamaşır suyu ve sıvı sabun temin edilebildiği, yeteri kadar temizlik malzemesi temin edilemediği, kantinden istenen birçok ürünün ise stokta bulunmadığı gerekçesiyle verilmediği, maskenin sadece odadan çıkarken verildiği öğrenilmiştir. İnfaz koruma memurlarının eldiven ve maske taktığı ve sosyal mesafe konusuna dikkat ettikleri öğrenilmiştir.

Denizli T Tipi Kapalı Hapishanesi

18 Nisan 2020 tarihinde ailesi ile görüşen mahpus; 7 kişilik koğuşta 14 kişi kaldıklarını, bu süreçte hastalanan mahpusların hastaneye sevk edilmediklerini, infaz memurlarının dar koğuşlarda kalabalık olarak arama yaptıklarını, odaların haftada bir temizlendiğini, koğuşlara sınırlı sayıda çamaşır suyu ve sabun verildiğini, kantinde satılan temizlik ürünlerinin yüksek fiyatta olduğunu aktarmıştır.

Denizli D Tipi Hapishanesi

18 Nisan 2020 tarihinde ailesi ile görüşen mahpus; kendilerine temizlik malzemelerinin verildiğini, koğuşların dezenfekte edildiğini ve özel bir sorunlarının olmadığını aktarmıştır.

Tekirdağ 2 Nolu T Tipi Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Haftada 2 kere 10’a dakika uygulanması gereken telefon görüşleri haftada 1 kere 20 dakika olarak yaptırılmaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Mahpuslara dezenfektan ürünleri, kolonya, ıslak mendil gibi temizlik ve hijyen malzemeleri ver-ilmediği, kantinden sadece çamaşır suyu ve sıvı sabun temin edilebildiği, yeteri kadar temizlik malzemesi temin edilemediği, kantinden istenen birçok ürünün ise stokta bulunmadığı gerekçesiyle verilmediği öğrenilmiştir. İnfaz koruma memurlarının eldiven ve maske taktığı ve sosyal mesafe konusuna dikkat ettikleri öğrenilmiştir.

Trabzon Beşikdüzü Hapishanesi

İ.Ö, tek kişilik hücrede tutulmaktadır. Ailesi ile yaptığı görüşmede, kendisine karşı fiziki-psikolojik işkenceler yapıldığını belirtmiştir. Gece yarıları gizli bir şekilde hücresine girip aramalar yapıldığını ve baskı altında olduğunu ailesine iletmiştir. Bu uygulamalara karşı 1 aydır açlık grevindedir. Uygulamaların devam ettiği sürece açlık grevini sürdüreceğini belirtmiştir.

Urfa 1 Nolu Ve 2 Nolu T Tipi Hapishanesi

Yaklaşık 2 haftadır 2 nolu T Tipi Hapishanesi’nde avukat görüşü yapılmamaktadır. Acil durum kanıtlanmak koşuluyla Savcılığın özel izni istenmektedir. Urfa Tabipler Odası’nın edindiği bilgilere göre 24 saat doktor bulunmaktadır fakat Covid-19 dışında herhangi başka bir hastalığa bakmamaktadır ve ancak Covid-19 belirtileri gösterirlerse mahpuslar revire alınmaktadır. Aynı zamanda haftada bir dezenfekte işleminin yapıldığı ve mahpuslara sabun verildiği ancak dezenfektan ürünlerinin para ile satıldığı öğrenilmiştir.

Ümraniye Hapishanesi

Mahpusların açık ve kapalı aile görüşleri hala yaptırılmamaktadır. Avukat görüşleri de askıya alınmıştır. Acil durumlarda kapalı görüş olarak yaptırılmaktadır. Mahpusların başka koğuşlarda bulunan mahpuslarla yaptıkları spor ve sohbet gibi ortak alan etkinlikleri de iptal edilmiştir. Salgının ülkede görülmeye başlamasından bu yana koğuşların sadece 2 kere dezenfekte edildiği, mahpuslara temizlik ve hijyen malzemesi olarak sadece çamaşır suyu verildiği, başkaca temizlik ve hijyen malzemelerinin mahpuslar tarafından ücreti karşılığı kantinden temin etmeleri gerektiği, sıcak suyun haftada 3 gün verildiği tarafımıza iletilmiştir. Hastane sevklerinin askıya alınmış olduğu, henüz hastaneye giden mahpus olmasa da 3 tane karantina koğuşu olduğu öğrenilmiştir.

Van Cezaevleri

Van T Tipi, Van Yüksek Güvenlikli, Van F Tipi ve Van M Tipi Kapalı Hapishanelerde yapılan avukat görüşmelerinde; Genel itibariyle cezaevi idareleri tarafından mahpuslara sadece maske verildiği, bunun dışında dezenfektan, eldiven, temizlik malzemesi gibi malzemelerin verilmediği, kantinde satılan maske ve temizlik malzemelerinin fiyatlarının yüksek olduğu, mahpusların dezenfektan ihtiyaçlarını kantinden kendi imkanları ile fiyatını ödemeleri durumunda dahi karşılayamadıkları öğrenilmiştir. Hasta, yaşlı ve çocuklu mahpuslar için durumlarına özgü herhangi bir önlem alınmadığı, koğuşların yaklaşık olarak haftada bir defa dezenfekte edildiği, elektrik ve su kullanımlarının, temel gıda ihtiyaçlarının mahpuslara ücretsiz sağlanmadığı, sadece sıcak su kullanımının daha önce sınırlı miktarda iken şimdi kotasız hale getirildiği, mahpusların aile görüşlerinde ve sosyal faaliyetlerinde getirilen kısıtlamaların halen devam ettiği, telefon ile görüş haklarının haftada 10 dakikadan 20 dakikaya çıkarıldığı ancak bu 20 dakikalık görüş hakkının da hafta sonu tek seferde gerçekleştirildiği ayrıca mahpusların telefon görüşmesi için odalardan çıkarıldıklarında kendilerine elle üst araması yapıldığı, mahpusların dışardan gelen eşya ve kitaplarının kendilerine verilmediği, mahpusların sağlık hakkına erişimlerinin  sınırlandırıldığı, çok acil durumlar dışında revire götürülmedikleri, Hastaneye götürülmek durumunda olan mahpusların hastane dönüşü 14 gün süresince tekli odalara alındıkları, cezaevlerinde gerçekleştirilen sayım ve aramaların normal seyrinde devam ettiği ancak görevli personelin maske kullandığı öğrenilmiştir.

 

Cezaevi girişlerinde ateş ölçümleri, zorunlu maske uygulaması ve dezenfektan uygulamasının olduğu, avukat görüşlerinde de girişte söz konusu tedbirlerin alındığı ve avukat görüşlerinin kapalı görüş usulüne göre yapıldığı, bunun yanı sıra Adalet Bakanlığı'ndan gelen genelge doğrultusunda acil durumlar hariç olmak üzere avukat görüşlerinin sınırlandırıldığı, mahpusların Van F Tipi cezaevinde avukat görüşüne eldiven ve maskeli gelirken, Van T Tipi, Van M Tipi ve Van Yüksek Güvenlikli cezaevlerinde eldivensiz ve maskesiz geldikleri, ayrıca Van M Tipi Cezaevi’nde İnfaz Yasası’nın Meclis Gündemine alındığı 31 Mart 2020 tarihinde bir protesto gerçekleştirildiği ancak herhangi bir yaralanma ve ölüm olayının yaşanmadığı, protesto tarihi sonrasında birçok koğuşun 3 gün idareden yemek almayarak süreli açlık grevi eylemi yaptığı ancak şu an hali hazırda devam eden açlık grevi eyleminin olmadığı, cezaevlerinde dışardan girişlere ilişkin alınan tedbirlerin arttırıldığı, cezaevi içerisinde mahpusların kaldığı bölümde görev yapan personel ile x-ray ve dışında görev yapan personelin birbirinden ayrıldığı, personel geçişinin engellendiği, mahpusların kaldığı bölümlerde görev yapan personelin izole edilerek mesai saati dışında da aile ve sosyal temaslarının sınırlandırıldığı, ancak mesai saati dışında gerçekleştirilen sınırlamaların nasıl denetlendiği ile ilgili tarafımızca herhangi bilgi edinilemediği, bütün infaz koruma memurlarının maske takmasının zorunlu kılındığı ancak ziyaret kabuldeki memurlar, x-raydeki askerler de dahil olmak üzere cezaevinde görev yapan tüm personelin sürekli yan yana ve temas halinde olduğu, Covid-19 salgını ile ilgili birtakım önlemler alındığı ancak bu önlemler yeterli olmadığı gözlenmiştir.

 

Covid-19 Salgınının Yaşamlarını Tehlikeye Sokacağı Hasta Mahpuslar

Son İnfaz Kanunu değişikliğinde Hasta Mahpuslar arasında ayrımcılık yapılmış ve TMK kapsamında olanlar düzenleme dışı bırakılmıştır.

İki elini kaybetmiş ve Koah ile tüberküloz hastalıkları olan 32 yaşındaki Ergün Aktaş 2011 yılından beri hapistedir. Metris R Tipi Hapishanesi’nde Ergün Aktaş ile birlikte bulunanlar; biri boynundan aşağısı tutmayan ve yatağa bağımlı olan Abdullah Turan, diğeri ise %98 engelli raporu bulunan, trafik kazası sonucu belden aşağısı tutmayan Serdal Yıldırım’dır. Beline takılan platinler kaydığı için yeniden ameliyat olması gereken Serdal Yıldırım’ın ameliyatı hapishane koşullarında yapılamıyor. Serdal Yıldırım vücudunun birçok fonksiyonunu kullanamamaktadır ve tekerlekli sandalye ile yaşamını sürdürmektedir. Üç hasta mahpus aynı hücreyi paylaşmaktadır. Üç mahpus da hayatlarını idame ettirmek için birbirlerine muhtaç durumdalar ve Adli Tıp Kurumu her üç mahpus için de ayrı ayrı yardımsız yaşayamayacaklarına ilişkin raporlar vermiştir.

İzmir Menemen R Tipi Kapalı Hapishanesi’nde bulunan Ahmet Sılık 75 yaşındadır. Kısmi felç geçirmiş, konuşması tutulmuş ve sağ tarafı tutmaz hale gelmiştir. Bacağını sürükleyerek, duvarlara tutunarak yürüyebiliyor. Bu nedenle unutkanlık, sinirlilik, dengesizlik hali oluşmuştur. Ayrıca yüksek tansiyon, prostat hastalığı vardır ve beynine giden 3 damarında tıkanıklık olduğu bilgisi verilmiştir. Ailesini tanıyamaz duruma gelen mahpus için; hapishanede yaşamını sürdüremeyeceğine ilişkin Adli Tıp Kurumu raporu mevcuttur.

Kandıra 2 Nolu F Tipi Kapalı Hapishanesi’nde bulunan Abdullah Kalay Wernice Korsakoff hastasıdır. İki kez anjiyo olmuştur. Kalbinin sadece %30’u çalışmaktadır. Hapishanede yaşamını sürdüremeyeceğine ilişkin Adli Tıp Kurumu raporu mevcuttur.

İskenderun T Tipi Kapalı Hapishanesi’nden kalan Sıddık Güler 1940 doğumludur. Kalp rahatsızlığı, hipertansiyon, iltihaplı eklem romatizması ve son zamanlarda artan diz ağrıları ve morluklar gibi rahatsızlıkları vardır. Romatizma ilerlediği için tekerlekli sandalye kullanmaktadır. İleri yaşta bir hastadır.

Sincan 2 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi’nde kalan Medeni Tarlan kolon kanseri ameliyatı olmuş, kemoterapi ve ışın tedavisi görmüştür ve tedavi süreci devam etmektedir. Aynı zamanda bacağında damar tıkanıklığı vardır.

Afyon 1 Nolu T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunan Menduh Kılıç tarafından 30.03.2020 tarihinde İHD Genel Merkezi’ne gönderilen mektupta; hastalığının hayatı risk teşkil ettiğini ve özellikle bu Covid-19 nedeniyle risk grubunda olduğunu, hastalığının ilaçlara çok dirençli kronik resisten akciğer TBC (Tüberküloz) olduğunu, bu hastalıktan dolayı sol akciğerinin 2/3 ameliyatla alınmış olduğunu, aynı akciğerinde tehlikeli mantar enfeksiyonu bulunduğunu ve aynı akciğerinde leke tespit edildiğini ve bu lekeden parça alınıp biyopsi yapılması gerektiğini bunun da İstanbul Yedikule Göğüs Hastanesi yapabileceğini, sağ akciğerinde de bu hastalıktan dolayı ciddi tahribat oluştuğunu, ileri derecede astım ve KOAH hastası olması nedeniyle şu an solunum cihazına bağlı yaşamını idame ettirmek zorunda kaldığını; kronik faranjit, mide reflüsü ve bu hastalıktan kaynaklı yemek borusunda ciddi tahribat olduğunu, sol bacağımda kist olduğunu, kronik alerji olduğunu, tüberküloz tedavisinin yarım kalması nedeniyle özellikle son birkaç haftadır sürekli öksürdüğünü ve boğazından kan geldiğini, nefes almakta çok ciddi olarak zorlandığını, boğuluyor gibi olduğunu; boğaz yanması, halsizlik, vücutta uyuşma, şişme, sık sık baş dönmesi gibi ciddi rahatsızlıkların başladığını, 28 yıldır hapishanede olduğunu, cezasının infazının ertelenmesi için Adalet Bakanlığı’na ve Afyon Cumhuriyet Başsavcılığına başvuruda bulunduğunu, Afyon Cumhuriyet Başsavcılığından ret cevabı geldiğini, Bakanlıktan henüz cevap gelmediğini belirmiştir.

 

Ölüm Orucu Eylemi Yapan Mahpuslar

Çeşitli Hapishanelerde siyasi mahpuslar ölüm orucu eylemi yapmaktadır. Ölüm orucu eyleminin bağışıklık sistemini zayıflattığı ve salgın nedeniyle eylemi yapan kişilerin büyük risk altında olduğu bir gerçektir. İzmir Kırıklar 1 No’lu F tipi Hapishanesinde Mustafa Koçak adil yargılanma talebiyle 293 gündür ölüm orucundadır. Av. Aytaç Ünsal Burhaniye T Tipi Hapishanesinde adalet talebiyle 78 gündür, Av. Ebru Timtik ise Silivri Kapalı Hapishanesinde 109 gündür yine adalet talebiyle ölüm orucundadır. İzmir Şakran Kadın Hapishanesinde bulunan Didem Akman ile İzmir Şakran 1 No’lu T Tipi Hapishanesinde bulunan Özgür Karakaya adalet talebiyle 61 gündür ölüm orucundadır. Ölüm orucu yapan siyasi mahpusların bir an evvel tahliye edilmesi ve ölüm orucu taleplerinin yerine getirilmesi gerekmektedir.

 

Dünyadan Örnekler

Dünyaya yayılan ve pandemi ilan edilmesine sebep olan Covid-19 virüsü birçok ülkede hapishaneler açısından mahpusların serbest bırakılmasına ve yeni yöntemlerin denenmesine yol açtığı gibi bazı ülkelerde hakların kısıtlanmasından kaynaklı mahpusların isyanına ve firarına da sebep olmuştur.

Fransa’da Adalet Bakanı Belloubet, bir mahpusun Covid-19 sebebiyle yaşamını yitirmesinden sonra 5.000 ile 6.000 mahpusun Covid-19 sebebiyle erken tahliyeden faydalanabileceğini açıklamış ve daha sonra 5.000 mahpus serbest bırakılmıştır17.

İngiltere Galler'deki memurlar, destek personeli de dâhil 7.900 hapishane personeli kendi kendini tecrit etmiş ancak buna rağmen, içlerinde Covid-19’a yakalananlar olmuş ve ayrıca mahpusların da COVİD-19’a maruz kaldığı doğrulanmıştır. Kuzey İrlanda 1.500 mahpusun 200'ünü erken tahliye ederken, İskoçya'daki yetkililer de benzer önlemler almayı düşündüklerini ifade etmişlerdir. İngiltere hükümeti, İngiltere ve Galler'deki 4.000 kadar mahpusun Covid-19’un yayılmasını engellemek ve kontrol etmek için geçici olarak hapishaneden serbest bırakılacağını duyurmuştur. Adalet Bakanlığı, düşük riskli suçluların elektronik olarak etiketleneceğini ve geçici olarak serbest bırakılacağını, ancak ilk endişe işaretinde geri çağrılabileceğini açıklamıştır18.

Amerika’da salgın karşısından sivil toplum kurumları ve akademisyenler mahpusların Covid-19 salgını sebebiyle serbest bırakılması çağrısında bulunmuştur. Amerika’da Kaliforniya, Florida, Teksas eyaletlerindeki hapishanelerde bütün ziyaretler Covid-19 salgınına karşı askıya alınmıştır. Los Angeles Bölgesi Şerif Departmanının, önlem olarak bazı mahpusları serbest bırakmaya başladığı belirtilmiştir. Bölge Şerifi Alex Villanueva, 600'den fazla mahpusu serbest bıraktıklarını ve günlük tutuklama oranını 300’den 60'a düşürdüklerini ifade etmiştir19.

İran, bazı siyasi tutuklular da dâhil olmak üzere 85.000 mahpusu geçici olarak serbest bırakmıştır20.

Brezilya’da ise hapishanelerin ziyaretçilere, geçici çıkışlara ve dışarıdan gelecek malzemelere karşı kısıtlamalar getirileceği duyurulduktan sonra Mongagua, Tremembe, Porto Feliz ve Mirandapolis hapishanelerinden en az 1500 mahpusun kaçtığı öğrenilmiştir21.

Kolombiya’da hapishanelerde Covid-19 salgınına karşı tedbir talep eden mahpuslar tarafından başlatılan protestolar çatışmaya dönüşmüş, Başkent Bogota’daki La Modelo hapishanesinde çıkan isyanda 23 mahpus hayatını kaybetmiş, 83 mahpus ise yaralanmıştır22.

İtalya’da ise açık görüşün kaldırılması ve mahpusların sağlık görevlilerinin gece de hapishanede kalması talebinin yanıtsız kalması üzerine Salerno kentinde başlayan isyan tüm ülkeye yayılmış ve isyanlarda 6 mahpus yaşamını yitirmiştir23.

 

Öneriler

Ağır hasta mahpusların salgın hastalık durumunda ciddi risk grubunda bulunması nedeniyle serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesini, tutuklu olanların serbest bırakılmasını,

Virüsün özellikle 60 yaş üstü kişilerde ölümcül etkisi göz önünde bulundurularak 60 yaş üstü mahpusların tedbiren serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesini, tutuklu olanların serbest bırakılmasını,

Hamile ve çocuklu kadınların, çocuğun üstün yararı ilkesi gözetilerek serbest bırakılmaları ve infazlarının ertelenmesini,

Çocuk tutukluların bir an önce serbest bırakılmasını,

Adil yargılanma talebiyle ölüm orucu eyleminin 293. gününde bulunan Mustafa Koçak, 109. gününde bulunan Av. Ebru Timtik ve 78. gününde bulunan Av. Aytaç Ünsal'ın salgın hastalık durumunda ciddi risk grubunda bulunması nedeniyle taleplerinin kabulü ile serbest bırakılmasını,

Terörle Mücadele Kanunu (TMK) kullanılarak suçlanan siyasi tutukluların (Milletvekileri, Belediye eş başkanları, belediye meclis ve il genel meclis üyeleri, Avukatlar, Gazeteciler, İnsan hakları savunucuları, aydın ve yazarlar, aktivistler, sendikacılar, öğrenciler gibi) bir an önce serbest bırakılmasını,

Tutuklamanın istisna olduğu gerçeğinden hareketle tüm tutukluların durumlarının dosya üzerinde incelenerek suç tipine göre değerlendirme yapıp tahliye veya ev hapsi benzeri adli kontrol tedbirlerine başvurulmasını,

5275 sayılı İnfaz Kanunun infazda eşitlik ilkesi göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmesini,

Mahpusların hak mahrumiyetine sebep olacak (şartla infaz süresinin uygulanması, görüş hakkı, sevk hakkı gibi) disiplin cezalarının uygulanmasından vazgeçilmesini savunuyoruz.

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; savunma hakkı göz önünde bulundurularak avukat müvekkil görüşmesinin, sadece pandemi döneminde sınırlı kalmak suretiyle, telefon görüşmesi ile sağlanmasını,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Koronavirüs (COVID- 19) ile ilgili bütün kaynaklarda virüsün yayılmasını engellemek için kişisel hijyeni sağlamanın önemine dikkat çekilmektedir. Hapishanelerde mahpusların sağlıklarının korunabilmesi, bulundukları alan ve kendi kişisel temizliklerini sağlayabilmeleri için, acilen temizlik malzemelerinin kendilerine ücretsiz verilmesi ve parası olmayan mahpusların da temizlik ürünlerine erişimi sağlanmalıdır. Hapishanelerde de çevresel ve kişisel hijyenin sağlanması için gerekli önlemleri almak hastalığın yaygınlaşmasını önlemek için azami özen göstermek hapishane idarelerinin ve devletin temel sorumluğudur.

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelerdeki banyo, tuvalet gibi ortak alanların her gün dezenfekte edilmesi,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; mahpusların yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmesinin sağlanması, vitamin takviyesi yapılması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; risk grubunda ve kişisel hijyenlerini sağlamakta yetersiz olan kronik hasta, engelli, yaşlı, çocuklu, hamile mahpusların adli kontrol yoluyla cezalarının ertelenmesi sağlanana kadar, kalabalık koğuşlar yerine kapasitesi ve hijyen koşulları uygun ortamlarda tutulması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık Bakanlığı ve Türk Tabipleri Birliği’nin önerileri ve uyarıları dikkate alınarak hapishanelerde görev yapan tüm personelin bilgilendirilmesi, atılması gerekli olan adımların ve uyulması gerekli olan kuralların belirlenmesi, mahpusların iletişim araçlarına erişimlerindeki kısıt dikkate alınarak ilgili personel tarafından bu bilgilerin paylaşılması, aynı zamanda bu bilgileri içeren broşürlerin hazırlanıp mahpuslarla paylaşılması ve telefonla görüş hakkının her mahpusa haftada en az iki kere olacak şekilde uygulanması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishane içine girecek kişilerin salgını önlemek için uyması gereken hijyen kuralları ve alması gereken önlemler konusunda bilgilendirilmesi, mahpuslarla temasın söz konusu olduğu durumlarda bu önlemlerin yanı sıra uygun ortam ve koruyucu malzemeler sağlanması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık çalışanları başta olmak üzere mahpuslarla temas eden tüm çalışanlara koruyucu giysi ve malzeme temin edilmesi, özellikle risk grubunda olan çalışanlar başta olmak üzere tüm hapishane çalışanları için çalışma koşullarını da kapsayacak şekilde gerekli önlemlerin alınması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Kurumda düzenli ve yeterli sayıda sağlık personelinin bulunması (sayının arttırılması),

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; tüm mahpus, hapishane çalışanı ve mahpus yakınlarından olası belirtiler gösteren kişilerin testlerinin hızlı ve güvenilir şekilde yapılabilmesi için gerekli önlemlerin alınması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; görüşlerin yapıldığı alanlarda mahpusların görüş haklarını ihlal etmeyecek şekilde hızla önlemlerin artırılması ve alanların sıklıkla dezenfekte edilmesi, mahpusların yakınlarıyla haberleşebilmesi için imkanların arttırılması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelere yakın yerlerde bulunan hastanelerde ve mahpuslara sağlık hizmeti verilen sağlık kurumlarında uygun – yeterli sağlık hizmeti verilebilmesi için gerekli önlemlerin alınması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; mahpusların sağlık kurumlarına ve hastanelere ring araçlarıyla değil; daha hijyenik ve sağlığa uygun araçlarla taşınması,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık gerekçesiyle alınacak önlemlerin mahpusların temel haklarını ihlal etmeyecek şekilde uygulanmasına özen gösterilmesi,

Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelerde corona virüs salgını ile ilgili alınan/alınacak önlemler, karantina uygulamaları ile mahpusların sağlık durumları konusunda başta mahpusların aile ve avukatları olmak üzere kamuoyunun düzenli olarak bilgilendirilmesi zorunludur.

İmralı Hapishanesi de dâhil olmak üzere Türkiye’deki tüm hapishanelerde alınmış olan tedbirlerin standartlara uygun olup olmadığı konusunda, (çok ciddi sayılabilecek hak ihlalleri iddiaları olduğu gözetilerek) kamuoyunun bilgilendirilmesi için, aralarında hukukçuların, insan hakları örgütleri ve hükümet temsilcilerinin de bulunduğu bir heyetin kısa süre içerisinde oluşturularak incelmelere başlamaları gerekmektedir.

Koronavirüs salgını nedeniyle aile ve avukatları ile görüşmeleri yasaklanan veya kısıtlanan tüm mahpuslara tanınmış olan 20 dakika yakınları ile telefonla görüşme hakkı, İmralı Hapishanesinde bulunan mahpuslara da sağlanmalıdır.

Kurumlarımıza yapılan başvurular ve iletilen bilgiler sınırlı olup bu bilgi ve iddialar etkili bir şekilde soruşturulmalıdır.