TÜİK’in, Hanehalkı Bütçe Araştırması’ndan elde edilen 2023 yılı Hanehalkı Tüketim Harcaması araştırmasını yayımlamasının ardından DİSK-AR bir araştırma yayınlayarak, yeni tüketim kalıplarının dar gelirlinin enflasyonunu artırdığını söyledi.

Gelir gruplarına göre harcama kalıplarında büyük farklılıklar söz konusu olduğunu söyleyen DİSK-AR, bu durumun farklı gelir gruplarının enflasyonunu farklılaştırdığını söyledi. Buna göre, eski tüketim kalıplarına göre %110 olan en düşük gelir grubun Mayıs 2024 gıda enflasyonu yeni kalıba göre %125’e yükseldi!

Araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de hanehalklarının bütçelerinden en çok pay ayırdığı harcama grubu %23,9 ile konut ve kira oldu. Hanehalkı bütçelerinden en yüksek payı alan ikinci harcama grubu %21,9 ile ulaşma olurken, üçüncü harcama grubunu ise %20,6 ile gıda ve alkolsüz içecekler oluşturdu. Böylece konut ve ulaştırmada yaşanan yüksek fiyat artışları sonrası, 2022’de hanehalkı bütçelerinden en yüksek payı alan harcama grubu olan gıda ve alkolsüz içecekler üçüncü sırada yer aldı.

Hanehalkı tüketim harcamaları gelir gruplarına ve temel gelir kaynağına göre farklılık gösteriyor. Düşük gelirli grupların gıda ve alkolsüz içecekler gelir grubuna bütçelerinden ayırdığı, pay yüksek gelir gruplarınına göre oldukça yüksek. Türkiye ortalamasında %20,6’lık tüketim payına sahip gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubunun en düşük gelirli %20’lik gruptaki payı, %36,6’ya yükselirken, en yüksek gelirli %20’lik grupta %14,5’e geriliyor. Başka bir deyişle, en yoksul gelir grubu her 100 TL’sinin 37 TL’sini, en zengin %20’lik gelir grubu ise her 100 TL’sinin 15 TL’sini gıdaya ayırıyor. Böylece gıda harcamalarına en yoksul gelir grubu, en zengin gelir grubunun 2,5 kat daha fazla pay ayırıyor.

En yoksul %20’lik grup, gıda ve alkolsüz içeceklere bütçesinin %36,6’sını ve konut ve kiraya ise %23,9’unu ayırıyor. İkinci en yoksul %20’lik gelir grubunda gıda ve alkolsüz içeceklerin payı %28,8 iken; konut ve kiraya ayrılan pay %29,2’dir. Buna karşı en zengin %20’lik grup ise gıda ve alkolsüz içeceklere %14,5’lik ve konut ve kiraya %21’ini ayırmaktadır.

Başka bir deyişle en yoksul %20’lik grup, gelirinin %66’sını barınma ve gıda gibi zorunlu harcamalara ayırırken, en zengin gelir grubunda bu oran %35 civarında kalıyor.

Hanehalkı tüketim harcama kalıplarındaki değişim, gelir gruplarının enflasyonunu da ciddi biçimde etkiliyor. Nitekim son harcama kalıplarına göre düşük gelir gruplarının enflasyonu ciddi biçimde arttı.

TÜİK tüketim kalıplarının güncellenmesinin ardından, en düşük düşük gelirlilerin gıda enflasyonu 15 puan arttı. 2022 tüketim kalıplarını kullanarak yapılan hesaplama ve 3 Haziran 2024’te yayımlanan enflasyon haber bülteninde düşük gelirlilerin gıda enflasyonu %86-110 bandında iken, 2023 tüketim kalıplarına göre düşük gelirlilerin gıda enflasyonu %97-125 bandına yükseldi.

2023 hanehalkı tüketim kalıplarını kullanarak yapılan yeni hesaplamaya göre Mayıs 2024’te ortalama gıda enflasyonu %70,1 iken emeklilerde gıda enflasyonu %96,7’dir. Üçüncü %20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu %78,3 olurken, düşük gelirli ikinci %20’lik grubun gıda enflasyonu %98,1 ve en yoksul %20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise %124,6 oldu.

Yeni tüketim kalıplarına göre dördüncü (yüksek) %20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu %68,4 iken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise %49,4’tür. Böylece eski tüketim kalıplarına göre 51,1 olan zenginlerin gıda enflasyonu gerilemiş oldu. Yeni hanehalkı tüketim kalıplarına göre yüksek gelir gruplarının gıda enflasyonu gerileme eğiliminde iken, düşük gelir gruplarının gıda enflasyonunda ciddi bir yükselme söz konusudur.

TÜİK tarafından yayımlanan ortalama enflasyon oranları da halkın hissettiği enflasyonu açıklamaktan uzaktır.

TÜİK, gelir gruplarına göre enflasyon hesaplaması da gerçekleştirip bunu kamuoyuyla paylaşmalıdır.

TÜİK, aylık Tüketici Eğilim Anketi’nden elde edilen “hissedilen/algılanan enflasyon”u da açıklamalıdır.

TÜİK, 2022 Haziran ayından bu yana madde fiyat listesini yayımlamıyor, kesinleşen yargı kararları gereği TÜİK madde fiyat listesini açıklamalıdır.