İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi, emekçi intiharlarına ilişikin raporunu kamuoyuyla paylaştı. İSİG Meclisi 2013 yılından bu yana derlediği bilgiler doğrultusunda emekçi intiharlarına ilişkin hazırladığı rapora göre son sekiz yıl içinde en az 502 emekçi intihar ederek yaşamına son verdi.

İşçi ihtiharlarının, işe bağlı olarak ortaya çıkan ölümler olduğu ifade edilen raporda, işçi intiharlarının ortaya çıkışı ve iş cinayeti olarak kabul edilmesine ilişkin sürece de yer verildi.

 İşe (fazla ve aşırı çalışmaya) bağlı olarak ortaya çıkan intiharların, 1980’li yılların ikinci yarısından itibaren Japonya’da görülmeye ve karojisatsu kavramı ile tanımlandığı ifade edilen rapora göre Karojisatsu, “işçinin fazla-aşırı çalışması sonucunda muhakeme yeteneğini kaybetmesi ve genellikle depresyona girmesi sonucunda meydana gelen intihar girişimi” olarak tanımlanıyor. Bu intiharın fazla-aşırı çalışmaya bağlı olarak gerçekleştiğinin kanıtlanması için işçinin, intihar öncesindeki çalışma saatlerinin şu özelliklerden birinin ya da bir kaçının birlikte olması gerekiyor.

a) Günde 10-16 saat arasında çalışmış olmak,

b) 4 hafta üst üste ortalama 65 saat ve üzerinde çalışmış olmak,

c) 8 hafta üst üste 60 saat ve üzerinde çalışmış olmak.

1970 sonrasında uygulanan neo-liberal kapitalist politikalar sonucu günde 12 saati geçen uzun çalışma süreleri, ağır ve aşırı çalışma, yoğun çalışma, iş baskısı, geçici işlerde çalışma, tele çalışma, iş stresi, düşük ücret, ücretsiz fazla mesai, performans sistemi vb. gibi çalışma koşullarının işçilerin yaşamını ciddi olarak tehdit etmeye başladığı ve iş cinayetlerinin hızla arttığı belirtilen raporda, işe bağlı intiharların da önlenebilir bir sağlık sorunu olduğu vurgulandı.

Ancak önlenebilmesi için öncelikle iş cinayeti olarak kabul edilmesi gerekiyor. İşe bağlı intiharların iş cinayeti olarak kabul edilebilmesi için ise çalışma ile ilişkili olduğunun ispatlanması gerekiyor. İSİGM, bu durumun zorluğunun sorunun tanılanmasını ve boyutunu görünür kılmayı da engellendiğnin ifade etti.

Karojisatsu Davasıyla İntiharlar İş Cinayeti Olarak Kabul Edildi

İşe bağlı intiharların uzun mücadeleler sonucu ilk olarak Japonya’da iş cinayeti olarak kabul edildiğini, Japonya Anayasa Mahkemesi’ne taşınan ilk örneğin de ‘Dentsu Karojisatsu Davası’ olduğu hatırlatılan raporda, Dentsu şirketinde çalışan bir işçinin uzun, yoğun çalışma saatleri ve bunun doğurduğu zihinsel, fiziksel ve sosyal tükenme sonucunda, 1991 yılı Ağustos ayında intihar etmesi üzerine, ailesinin işyerine dava açması sonuncunda uzun çalışma saatleri ile intihar arasındaki ilişkinin Japonya’da yasal olarak kabul edilmiş olduğu belirtildi. .

İşe bağlı intihar girişiminde bulunmadan önce kişilerde depresyon, tükenmişlik sendromu, kronik yorgunluk ve muhakeme yeteneğini yitirme gibi zihinsel belirtiler görüldüğü, bu belirtilerin beraberinde çalışanlarda baş ağrısı, mide ağrısı, ishal, kabızlık, hafif ateş gibi fiziksel belirtilerin de ortaya çıkabildiği ifade edilen raporda “Çalışanların hiçbir sosyal faaliyeti yoktur, bütün zamanlarını çalışmaya vermişlerdir. Ortak özelliklerine baktığımızda ise; çalışma yaşamındaki herkeste görülebilmekte, günde 11 saat ve üzerinde çalışma, uzun süre ve tatillerde dahi çalışma, yoğun iş stresi olan işçilerde görülmektedir” denildi.

İntiharların Nedeni Güvencesizlik

İşe bağlı intiharların görüldüğü ülkelere bakıldığında fazla-aşırı çalışmaya bağlı intiharların ilk olarak ortaya çıktığı ve kabul edildiği Japonya’da karojisatsu görülme sıklığı, 1999 yılında yüzde 12 iken, 2001 yılında yüzde 33,7’ye yükselerek yüzde 182’lik bir artış göstermektedir ve her yıl yaklaşık olarak 5000 kişinin fazla-aşırı çalışma nedeniyle intihar ettiği tahmin ediliyor.

Fransa, Avustralya ve Birleşik Krallık’ta fazla-aşırı çalışma sonucu ortaya çıkan intiharlardan bazıları da iş cinayeti olarak kabul edilmiş durumda. Avustralya’da 2002 yılında yapılan bir çalışmada 1989-2000 yılları arasında görülen 109 intiharda çalışmanın önemli bir faktör olduğu saptanmış. Fransa’da 2007 yılında Renault ve Peugeot araba fabrikalarında, Avustralya’da telekomünikasyon işçilerinde çalışma ile ilişkili olduğu düşünülen intiharlar görülüyor. Yine Fransa’da 2008-2010 yılları arasında France Telecom şirketinde çalışan 34 işçinin ar arda intiharları söz konusu. Diğer yandan Çin’de bulunan ve iPod, iPhone ve iPad üreten Foxconn fabrikasında işe bağlı intiharlar o kadar çoğalmış ve dünya basınına yansımıştır ki Apple firması “İntihar etmeyeceğim kendime iyi bakacağım” diye yazılı tahahhüt almaya başlamıştır... Tabi ki bu örnekler buzdağının sadece görünen bir kısmı.

Türkiye’de İşçi İntiharları

Bu noktada Türkiye’deki işçi intiharlarının işkollarına, nedenlerine bakmanın ise önümüzdeki dönemde işçi intiharlarına ilişkin düşünsel, yazınsal çalışmalar ve pratik bir mücadeleyi oluşturmak açısından ilk adımları atmaya yardımca olacağı ifade edilen raporda “intihar” ve “iş cinayeti kavramlarına dikkat çekildi.

Yasalara göre işyeri içinde gerçekleşen her intiharın, nedeni ne olursa olsun ‘iş cinayeti’ kapsamında olduğu ifade edilen raporda, ancak bugüne kadar hukuken çalışma koşullarından kaynaklanan bir intihar diye tanımlanan ölüm bulunmadığına dikkat çekildi.

İSİG Meclisi tarafından hazırlanan raporda hem yasal mevzuata uyarak işyeri içinde (işe bağlı olan-olmayan) gerçekleşen hem de işyeri dışında salt işe bağlı intiharların raporda yer aldığı belirtildi. Genel olarak da ‘işyeri intiharı’ kavramını kullanıldığı, ancak evde, işyeri dışında yüzlerce işçinin intihar ettiği, ancak çok az bir kısmının iş ile bağlantılı olduğunun saptanabildiği de vurgulandı. Buna göre;

2013 yılında en az 15 işçi, 2014 yılında en az 25 işçi, 2015 yılında en az 59 işçi, 2016 yılında en az 89 işçi, 2017 yılında en az 86 işçi, 2018 yılında en az 73 işçi, 2019 yılında en az 80 işçi, 2020 yılında en az 75 işçi işyeri içinde (işyeri dışında ise işe bağlı olarak) intihar ederek yaşamını yitirdi… Yıllara göre güvencesizliğin derinleşmesine paralel olarak işyeri intiharlarında bir artış görülüyor.

Son sekiz yılda gerçekleşen 502 emekçi intiharının istihdam biçimlerine göre dağılımı ise şöyle;

218’i işçi ve 84’ü memur olmak üzere 302 ücretli çalışan,

111’i esnaf ve 21’i çiftçi olmak üzere 132 kendi nam ve hesabına çalışan,

Yine ataması yapılmayan öğretmenler de dahil olmak üzere benzer koşullardaki 68 işsiz işçi intihar etti.

Son sekiz yılda intihar eden emekçilerin çalıştıkları işkollarına ise şöyle;

148 emekçi ticaret/büro/eğitim işkolunda, 48 işçi savunma/güvenlik işkolunda, 33 işçi inşaat işkolunda, 32 emekçi tarım işkolunda, 32 işçi metal işkolunda, 28 işçi sağlık işkolunda, 24 işçi belediye/genel işler işkolunda, 21 işçi taşımacılık işkolunda, 19 işçi konaklama/eğlence işkolunda, 12 işçi gıda işkolunda, 11 işçi gemi/tersane işkolunda, 10 işçi ağaç işkolunda, 9 işçi kimya işkolunda, 8 işçi bankacılık işkolunda, 5 işçi tekstil işkolunda, 5 işçi iletişim işkolunda, 4 işçi enerji işkolunda, 3 işçi madencilik işkolunda, 1 işçi basın işkolunda, 1 işçi çimento işkolunda intihar ederek hayatına son verdi. 48 işçinin çalıştığı işkolunu yeterli bilgi olmadığı için belirlemedi.

Raporda, son sekiz yıldaki intiharların nedenlerini ise dört bölüme ayrılıyor:

127 işçi borçları nedeniyle,

68 işçi işsizlik nedeniyle,

53 işçi mobbing nedeniyle intihar ederek hayatına son verdi.

254 işçinin neden intihar ettini ise yeterli bilgi olmadığı için bilinemiyor.

Son sekiz yılda intihar eden işçilerin 30’u kadın ve 472’si erkek.

Son sekiz yılda yaş gruplarına göre intiharların dağılımı ise şöyle;

15-17 yaş arası 6 işçi,

18-27 yaş arası 77 işçi,

28-50 yaş arası 330 işçi,

51-64 yaş arası 68 işçi,

65 yaş üstü 5 işçi intihar ederek hayatına son verdi.

Yeterli bilgi olmadığı için intihar eden 16 işçinin yaşı bilinmiyor.

Son sekiz yılda işçi intiharlarının şehirlere göre dağılımı ise şöyle:

65 ölüm İstanbul’da; 40 ölüm Kocaeli’de; 34 ölüm İzmir’de; 32 ölüm Antalya’da; 25 ölüm Adana’da; 24 ölüm Aydın’da; 19 ölüm Denizli’de; 17 ölüm Kayseri’de; 15 ölüm Bursa’da; 14 ölüm Muğla’da; 12’şer ölüm Mersin ve Samsun’da; 11 ölüm Ankara ve Tekirdağ’da; 10 ölüm Hatay’da; 8’er ölüm Çanakkale, Çorum, Gaziantep ve Sakarya’da; 7’şer ölüm Diyarbakır ve Konya’da; 6’şar ölüm Balıkesir ve Kırşehir’de; 5’er ölüm Bilecik, Düzce, Erzincan ve Mardin’de; 4’er ölüm Bingöl, Bolu, Manisa, Şanlıurfa ve Van’da; 3’er ölüm Adıyaman, Edirne, Elazığ, Kırıkkale, Kütahya, Niğde, Sivas, Şırnak ve Uşak’ta; 2’şer ölüm Afyon, Aksaray, Amasya, Burdur, Erzurum, Eskişehir, Kars, Muş ve Trabzon’da; 1’er ölüm Artvin, Bartın, Batman, Giresun, Kahramanmaraş, Karabük, Kastamonu, Kilis, Nevşehir, Ordu, Osmaniye, Siirt, Sinop, Tokat, Tunceli ve Yalova’da; 2 ölüm ABD’de meydana geldi.

Rapora ilişkin ayrıntılı bilgi ve grafikler için:

http://isigmeclisi.org/20653-borc-mobbing-issizlik-son-sekiz-yilda-2013-2020-en-az-502-emekci-int

E-Dergi’yi indirmek için:

e-dergi linki: http://www.isigmeclisi.org/20652-isig-e-dergi-1-isci-intiharlari